Dünyanın Inglehart-Welzel kültürel haritası (burada görüldüğü gibi, 2020'de olduğu gibi), Dünya Değerleri Araştırmasına dayalı olarak dünya görüşlerine göre gruplandırılmış, yakından bağlantılı kültürel değerlere göre toplumları tasvir eden bir dağılım grafiğidir.

Dini uygulamalar, bir dinin dünya görüşüyle ​​yakından bağlantılı olacaktır.
Bir dünya görüşü veya dünya görüşü, bireyin veya toplumun tüm bilgi ve bakış açısını kapsayan, bireyin veya toplumun temel bilişsel yönelimidir.[1][2][3][4] Bir dünya görüşü, doğa felsefesini içerebilir; temel, varoluşsal ve normatif önermeler; veya temalar, değerler, duygular ve etik.[5]

Dünya görüşleri, Gestalt psikolojisi ve medya analizindeki "temel" fikri gibi daha derin, bilinç öncesi bir düzeyde var olmanın aksine, genellikle doğrudan eklemlenme ve tartışmaya açık, bilinçli bir düzeyde işlemek için alınır.


İçindekiler
1 Etimoloji
2 Dünya görüşü türleri
2.1 Tutumsal
2.2 İdeolojik
2.3 Felsefi
2.4 Dini
3 Dünya görüşü teorileri
3.1 Değerlendirme ve karşılaştırma
3.2 Dilbilim
3.2.1 Özellikler
3.3 Dünya görüşü ve bilişsel felsefe
3.4 Terör yönetimi teorisi 3.5
Nedensellik
3.6 Din
3.7 Dünya görüşleri için sınıflandırma sistemleri
3.7.1 Roland Muller'ın kültürel dünya görüşleri sınıflandırması
3.7.2 Michael Lind'in Amerikan siyasi dünya görüşleri sınıflandırması
3.7.3 James Anderson'ın dünya görüşleri evanjelik sınıflandırması
4 İlgili terimler
4.1 İnanç sistemleri
4.2 Geleneksel bilgelikler
4.3 Halk destanları 4.4
Geists 4.5 Memepleksler 4.6 Zihniyet 4.7 Paradigmalar 4.8 Gerçeklik tünelleri 4.9 Sosyal normlar 5 Ayrıca bakınız






6 Referanslar
7 Dış bağlantılar
Etimoloji
Dünya görüşü terimi, Welt ("dünya") ve Anschauung'dan ("algı" veya "görünüm") oluşan Almanca Weltanschauung [ˈvɛltʔanˌʃaʊ.ʊŋ] (Bu ses listesi hakkında) kelimesinin bir hesabıdır.[6] Almanca kelime İngilizcede de kullanılmaktadır. Alman felsefesinin, özellikle epistemolojinin temelini oluşturan bir kavramdır ve geniş bir dünya algısını ifade eder. Ek olarak, bir birey, grup veya kültürün dünyayı izlediği, yorumladığı ve onunla etkileşime girdiği küresel bir tanım oluşturan fikir ve inançlar çerçevesini ifade eder.

Dünya görüşü türleri
Benzer dünya görüşü türlerini bir arada gruplayan bir dizi ana dünya görüşü sınıfı vardır. Bunlar, toplumun çeşitli yönleriyle ve bireylerin dünyayla olan ilişkileriyle ilgilidir. Bu ayrımların her zaman kesin olmadığına dikkat edin: Bir din ekonomik yönler içerebilir, bir felsefe okulu belirli bir tutumu somutlaştırabilir, vb.

Tutumsal
Ayrıca bakınız: Tutum (psikoloji)
Tutum, hayata bir yaklaşım, belirli düşünce türlerine yönelik bir eğilim, dünyayı görme biçimidir.[7] Tutumsal dünya görüşü, tipik olarak bir bireyin bir şey hakkındaki yaklaşımını, anlayışını, düşünmesini ve duygularını yönetme eğiliminde olan şeydir. Örneğin, iyimser bir dünya görüşüne sahip insanlar, olaylara olumlu bir tavırla yaklaşma ve en iyisini varsayma eğiliminde olacaklardır.[8] Susamış bir kişinin yarım bardak suya bakmasına atıfta bulunan bir metaforda, "Bardağın yarısı boş mu, yoksa dolu mu?" sorusuyla tutum ortaya çıkarılmaktadır.

İdeolojik

Ayrıca bakınız: İdeoloji
İdeolojiler, bir kişinin veya grubun normatif nedenlerle sahip olduğu inanç ve değerler dizisidir,[9] bu terim özellikle ekonomik veya politik teorilerin ve bunun sonucunda ortaya çıkan politikaların temelini oluşturan fikir ve ideal sistemlerini tanımlamak için kullanılır.[10][11] Dünya hakkındaki bu politik ve ekonomik inançlardan ideolojik bir dünya görüşü doğar. Dolayısıyla kapitalistler, özel mülkiyeti, rekabeti ve kâr peşinde koşmayı vurgulayan bir sistemin en iyi sonuçları verdiğine inanırlar. Öte yandan komünistler, üretim araçlarının kolektif mülkiyetini ve ekonomik planlama yoluyla zararlı etkilerini gidermek için kaynakların tahsisini organize etmenin bir yolu olarak kar amacının üstesinden gelinmesini vurgulayan bir sistemin daha iyi sonuçlara sahip olduğuna inanırlar. Bu iki ideolojik dünya görüşü temelden zıttır.

Felsefi
Ayrıca bkz.: Felsefe ve Felsefe Listesi
Bir felsefe okulu, evrenin temel sorularına, ortak kavramlara dayanan, normalde akla dayanan ve genellikle etkili bir düşünürün öğretilerinden kaynaklanan yanıtların bir koleksiyonudur.[12][13] "Felsefe" terimi Yunan kökenlidir, ancak tüm dünya medeniyetlerinin kendi içlerinde felsefi dünya görüşlerine sahip olduğu bulunmuştur.[14] Modern bir örnek, çoğulculuk ve epistemolojik ve ahlaki görelilik lehine önceki okulların büyük anlatılarına karşı çıkan postmodernistler.[15]

Dini
Ayrıca bakınız: Din

Yukarıdan saat yönünde bazı dini semboller: Yahudilik, Hristiyanlık, İslam, Bahai İnancı, Hinduizm, Taoizm, Budizm, Sihizm, Slav neopaganizmi, Kelt çoktanrıcılığı, Putperestlik (Germen paganizmi), Sami neopaganizmi, Wicca, Kemetizm (Mısır paganizmi), Helenizm (Yunan paganizmi), Italo-Roma neopaganizmi.
Din, doğaüstü, aşkın veya manevi unsurlarla ilgili bir davranış ve uygulamalar sistemidir,[16] ancak kesin tanımı tartışılmaktadır.[17][18] Dini bir dünya görüşü, bir dine, ya organize bir dine ya da daha az kodlanmış bir şeye dayalıdır. Bu nedenle, İbrahimi bir dinin (örneğin, Hıristiyanlık, İslam, Yahudilik vb.) takipçileri, peygamberlerine Tanrı tarafından verildiğine inandıkları kutsal kitaplarından bir dizi inanç ve uygulamaya sahip olma eğiliminde olacaklar ve bu kutsal metinleri yorumlamaları dünya görüşlerini belirleyecektir.

Dünya görüşleri teorileri
Değerlendirme ve karşılaştırma
Ayrıca bakınız: Sosyal Aksiyomlar Araştırması
Bir dünya görüşünün, mantıksal veya tutarlı bir teori olarak kabul edilen dünya görüşünün aksiyomlarına felsefi olarak eşdeğer olan bir dizi temel inancı içerdiği düşünülebilir. Bu temel inançlar, tanımları gereği, dünya görüşü içinde (mantıksal anlamda) kanıtlanamaz - tam olarak aksiyom olduklarından ve tipik olarak savunulmaktan ziyade tartışıldıklarından.[19] Ancak tutarlılıkları felsefi ve mantıksal olarak araştırılabilir.

İki farklı dünya görüşünün yeterli ortak inançları varsa, aralarında yapıcı bir diyalog olması mümkün olabilir.[20]

Öte yandan, eğer farklı dünya görüşleri temelde orantısız ve uzlaştırılamaz olarak kabul edilirse, o zaman durum kültürel göreceliktir ve bu nedenle felsefi realistlerin standart eleştirilerine maruz kalır.[21][22][23] Ek olarak, dindar inananlar, inançlarının yalnızca "kendileri için doğru" olan bir şeye göreceleştirilmesini istemeyebilirler.[24][25] Öznel mantık, inançların bireyler tarafından açıkça öznel olarak tutulduğu, ancak farklı dünya görüşleri arasında bir fikir birliğine varılabileceği bir inanç-akıl yürütme biçimciliğidir.[26]

Üçüncü bir alternatif, dünya görüşü yaklaşımını yalnızca metodolojik bir görelilik olarak, çeşitli inanç sistemlerinin gerçeği hakkındaki yargının askıya alınması olarak görür, ancak küresel bir gerçek olmadığına dair bir beyan değildir.

Örneğin, dindar filozof Ninian Smart, Worldviews: Cross-kültürel Keşifler İnsan İnançları adlı kitabına "Dinleri Keşfetmek ve Dünya Görüşlerini Analiz Etmek" ile başlar ve "farklı dini ve seküler sistemlerin tarafsız, tarafsız bir şekilde incelenmesini - dünya görüşü analizi dediğim bir süreci" savunur. Clément Vidal, dünya görüşlerinin karşılaştırılması için metafelsefi kriterler önerdi,

amaç: nesnel tutarlılık, bilimsellik, kapsam
öznel: öznel tutarlılık, kişisel fayda, duygusallık öznelerarası: özneler arası
tutarlılık, kolektif fayda,
anlatısallık


Prusyalı filolog Wilhelm von Humboldt (1767-1835), dil ve dünya görüşünün ayrılmaz olduğu fikrini ortaya attı. Humboldt, dili insanlığın yaratıcı serüveninin bir parçası olarak gördü. Kültür, dil ve dil toplulukları aynı anda gelişti ve bunu birbirleri olmadan yapamazlardı. Bizi dili bir sınırlama, bir çerçeve ya da bir hapishane olarak görmeye davet eden dilsel belirlenimciliğin tam tersine Humboldt, konuşmanın doğası gereği ve dolaylı olarak yaratıcı olduğunu ileri sürdü. İnsan konuşmada yerini alır ve yaratıcı alışverişleriyle dili ve düşünceyi değiştirmeye devam eder.

Edward Sapir (1884–1939) ayrıca İngilizce düşünmek ve konuşmak arasındaki ilişkiyi açıklıyor.[29]

Benjamin Lee Whorf'un (1897-1941) dilsel görelilik hipotezi, bir dilin sözdizimsel-anlamsal yapısının, dünyanın nedensel algısının organizasyonu ve varlıkların dilbilimsel kategorizasyonu yoluyla bir halkın dünya görüşü için nasıl temel bir yapı haline geldiğini açıklar. Dilbilimsel sınıflandırma, dünya görüşünün ve nedenselliğin bir temsili olarak ortaya çıktıkça, sosyal algıyı daha da değiştirir ve böylece dil ile algı arasında sürekli bir etkileşime yol açar.[30]

Whorf'un hipotezi 1940'ların sonlarında etkili oldu, ancak on yıl sonra önemi azaldı. 1990'larda, Stephen Levinson (d. 1947) ve ekibinin çalışmalarında, Hollanda'nın Nijmegen kentindeki Max Planck psikodilbilim enstitüsünde yapılan yeni araştırma, dilbilimsel görelilik kuramına daha fazla destek sağladı.[31] Teori, Stanford Üniversitesi'ndeki Lera Boroditsky'nin çalışmasıyla da ilgi gördü.

Sapir-Whorf hipotezi doğruysa, dünyanın dünya görüşü haritası dünyanın dilsel haritasına benzer olacaktır. Bununla birlikte, insanlar arasında müzik temelinde çizilen bir dünya haritasına da neredeyse denk düşecektir.[32]

Özellikler
Leo Apostel ve takipçileri, bireylerin dünya görüşlerini inşa edebileceğini açıkça savunurken, diğer yazarlar dünya görüşlerinin topluluk düzeyinde veya bilinçsiz bir şekilde işlediğini düşünüyor. Örneğin, Sapir-Whorf hipotezinin güçlü bir versiyonuna göre, kişinin dünya görüşü dili tarafından sabitleniyorsa, yeni bir dünya görüşü oluşturmak için yeni bir dil öğrenmek veya icat etmek gerekir.

Apostel'e göre[33] bir dünya görüşü, dünyanın bir ontolojisi veya tanımlayıcı bir modelidir. Şu altı unsuru içermelidir:

Dünyanın bir açıklaması
"Nereye gidiyoruz?" Sorusuna yanıt veren bir gelecek bilimi.
Değerler, etik soruların cevapları: "Ne yapmalıyız?"
Bir praxeology, metodoloji veya eylem teorisi: "Hedeflerimize nasıl ulaşmalıyız?"
Bir epistemoloji veya bilgi teorisi: "Doğru ve yanlış nedir?"
Bir etiyoloji. İnşa edilmiş bir dünya görüşü, kendi "yapı taşlarının", kökenlerinin ve yapısının bir açıklamasını içermelidir.
Weltanschauung ve bilişsel felsefe
Bilişsel felsefe ve bilişsel bilimler içinde, Alman Weltanschauung kavramı vardır. Bu ifade, bir halkın, ailenin veya kişinin "geniş dünya görüşü" veya "geniş dünya algısı"nı ifade etmek için kullanılır. Bir halkın Weltanschauung'u, bir halkın birkaç bin yıl boyunca deneyimledikleri benzersiz dünya deneyiminden kaynaklanır. Bir halkın dili, sözdizimsel yapıları ve çevrilemez çağrışımları ve ifadeleri biçiminde o halkın dünya görüşünü yansıtır.[34][35]

Weltanschauung terimi genellikle yanlış bir şekilde Alman etnodilbiliminin kurucusu Wilhelm von Humboldt'a atfedilir. Ancak, Jürgen Trabant'ın işaret ettiği ve James W. Underhill'in bize hatırlattığı gibi, Humboldt'un anahtar konsepti Weltansicht idi.[36] Weltansicht, Humboldt tarafından bir dil topluluğu (Ulus) tarafından paylaşılan gerçekliğin kapsayıcı kavramsal ve duyusal kavrayışına atıfta bulunmak için kullanılmıştır. Öte yandan, ilk olarak Kant tarafından kullanılan ve daha sonra Hegel tarafından popüler hale getirilen Weltanschauung, dilsel topluluklardan ve onların gerçekliği kavrama tarzlarından çok felsefelere, ideolojilere ve kültürel veya dini perspektiflere atıfta bulunmak için her zaman Almanca ve daha sonra İngilizce olarak kullanılmıştır.

1911'de Alman filozof Wilhelm Dilthey, oldukça etkili olan "Dünya Görüşü Türleri (Weltanschauung) ve Metafizikte Gelişimleri" başlıklı bir makale yayınladı. Dilthey, dünya görüşlerini, insan deneyiminin bilişsel, değerlendirici ve iradeli yönlerini kapsayan bir yaşam perspektifi sağlamak olarak nitelendirdi. Dünya görüşleri her zaman edebiyatta ve dinde ifade edilmiş olsa da, filozoflar metafizik sistemlerinde onlara kavramsal tanım vermeye çalışmışlardır. Bu temelde Dilthey, tekrar eden üç genel dünya görüşü tipini ayırt etmeyi mümkün buldu. Bunlardan ilkini natüralizm olarak adlandırdı çünkü neyin algısal ve deneysel olarak belirlenmesine öncelik veriyor ve olumsallığın gerçekliği nasıl değerlendirdiğimizi ve ona nasıl tepki verdiğimizi etkilemesine izin veriyor. Natüralizm Demokritos, Hobbes, Hume ve diğer birçok modern filozofta bulunabilir. İkinci tür dünya görüşüne özgürlük idealizmi denir ve diğerleri arasında Platon, Descartes, Kant ve Bergson tarafından temsil edilir. İkicidir ve irade özgürlüğüne öncelik verir. Dünyamızın örgütsel düzeni, zihnimiz ve bilme isteğimiz tarafından yapılandırılmıştır. Üçüncü tür nesnel idealizm olarak adlandırılır ve Dilthey bunu Herakleitos, Parmenides, Spinoza, Leibniz ve Hegel'de görür. Nesnel idealizmde ideal, gerçek olanın üzerinde durmaz, onun içinde bulunur. Bu üçüncü tip dünya görüşü, nihayetinde tekçidir ve her şey arasındaki içsel tutarlılığı ve uyumu ayırt etmeye çalışır. Dilthey, bu dünya görüşlerinden herhangi birinin evrensel olarak geçerli metafiziksel veya sistematik bir formülasyonunu bulmanın imkansız olduğunu düşündü. ama onları kendi daha derinlemesine düşünen yaşam felsefesi türü için yararlı şemalar olarak görüyordu. Bkz. Makkreel ve Rodi, Wilhelm Dilthey, Selected Works, cilt 6, 2019.

Antropolojik olarak, dünya görüşleri "bir grup insanın şeylerin doğası hakkında yaptıkları ve yaşamlarını düzenlemek için kullandıkları temel bilişsel, duygusal ve değerlendirici varsayımlar" olarak ifade edilebilir. iklim koşulları, mevcut ekonomik kaynaklar, sosyo-kültürel sistemler ve dil ailesi.[32

] (Nüfus genetikçisi Luigi Luca Cavalli-Sforza'nın çalışması, insanların gen-dilbilimsel birlikte evrimini göstermeyi amaçlıyor).

Dünya görüşü, dilbilimciler ve sosyologlar tarafından çok farklı şekilde kullanılmaktadır. Bu nedenle James W. Underhill beş alt kategori önerir: dünyayı algılama, dünyayı kavrama, kültürel zihniyet, kişisel dünya ve perspektif